Các phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại
Tại Điều 3 Luật thương mại 2005 quy định: “Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.” Tranh chấp thương mại được hiểu là những mâu thuẫn giữa các bên với nhau về quyền, nghĩa vụ trong quá trình hoạt động kinh doanh thương mại.
Theo quy định tại điều 317 luật thương mại năm 2005 thì có 04 hình thức giải quyết tranh chấp trong thương mại
- Thương lượng giữa các bên.
Thương lượng được hiểu là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua việc các bên tự nguyện bàn bạc, thỏa thuận, tự dàn xếp, tháo gỡ những bất đồng phát sinh để loại bỏ tranh chấp mà không cần có sự trợ giúp hay phán quyết của bất kỳ bên thứ ba nào. Thương lượng là việc các bên cùng nhau trao đổi và thỏa thuận để tìm kiếm biện pháp nhằm giải quyết tranh chấp.
- Hoà giải giữa các bên.
Là phương thức giải quyết tranh chấp với sự tham gia của bên thứ ba làm trung gian hòa giải để hỗ trợ, thuyết phục các bên tranh chấp tìm kiếm các giải pháp nhằm loại trừ tranh chấp, hỗ trợ giải quyết tranh chấp đã phát sinh.
- Giải quyết tại Trọng tài.
Giải quyết tại trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận và được tiến hành theo quy định của Luật Trọng tài thương mại 2010, kết quả cuối cùng là phán quyết trọng tài buộc các bên tôn trọng và thực hiện.
- Giải quyết tại Toà án.
Là phương thức giải quyết tranh chấp tại cơ quan xét xử nhân danh quyền lực nhà nước được tòa án thực hiện theo một trình tự, thủ tục nghiêm ngặt, chặt chẽ theo quy định pháp luật.
Đặc điểm của các hình thức giải quyết tranh chấp trong thương mại
Giải quyết tranh chấp bằng thương lượng giữa các bên: Với tính chất nhanh chóng, thuận tiện, linh hoạt, ít thời gian lẫn tiền bạc thì phương thức thương lượng chính là sự lựa chọn ưu tiên hàng đầu. Bởi phương thức này được thực hiện bằng cơ chế giải quyết nội bộ thông qua việc các bên tranh chấp bàn bạc, thỏa thuận để tự giải quyết những bất đồng này.
Thêm vào đó cách giải quyết này không ràng buộc bằng những thủ tục pháp lý phức tạp do pháp luật Việt Nam mới chỉ dừng lại việc ghi nhận đây là một phương thức giải quyết thương mại chứ chưa có quy định nào chi phối đến cơ chế giải quyết. Và các bên trong quá trình giao kết hợp đồng có thêm sự hiểu biết lẫn nhau tăng cường mối quan hệ.
Với phương thức này, việc thực thi kết quả thương lượng hoàn toàn phụ thuộc vào sự tự nguyện của mỗi bên tranh chấp mà không có bất kỳ cơ chế pháp lý nào bảo đảm việc thực thi đối với thỏa thuận của các bên trong quá trình thương lượng.
Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải: cũng có nhiều ưu điểm bởi tính đơn giản; thuận tiện; nhanh chóng; sự linh hoạt; ít tốn kém; ít chịu sự chi phối của các nguyên tắc hay hoạt động của các cơ quan công quyền. Đặc biệt với sự tham gia của người thứ ba vừa đảm bảo sự hiểu biết chuyên môn ở lĩnh vực tranh chấp và đáp ứng niềm tin của các bên góp phần không nhỏ tạo nên sự thành công của phiên tòa hòa giải trong tranh chấp thương mại.
Kết quả hòa giải thành được thực thi hoàn toàn phụ thuộc vào sự tự nguyện của các bên tranh chấp mà không có bất kỳ cơ chế pháp lý nào bảo đảm thi hành những cam kết của các bên trong quá trình hòa giải.
Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài: Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài bắt buộc tuân theo các thủ tục nhất định của Luật trọng tài thương mại 2010. Nguyên tắc trọng tài không công khai đảm bảo tính bí mật giúp bảo vệ uy tín; bí mật của các bên trong kinh doanh. Phương thức này không bị giới hạn lãnh thổ nên các bên có thể chọn bất kỳ trung tâm nào giải quyết mâu thuẫn cho mình. Phán quyết có tính chung thẩm, sau khi phán quyết được trọng tài đưa ra các bên không có quyền kháng cáo ở bất kỳ tổ chức nào khác.
Là phương thức đảm bảo quyền tự định đoạt cao nhất của các bên khi mà các bên tranh chấp có thể thống nhất, thỏa thuận lựa chọn trung tâm trọng tài, trọng tài viên, địa điểm giải quyết, luật áp dụng.
Tốn kém phí trọng tài nếu tranh chấp càng kéo dài thời gian. Không phải lúc nào việc thi hành quyết định của trọng tài cũng thuận lợi như thi hành bản án, quyết định của tòa án.
Giải quyết tranh chấp bằng tòa án: Phán quyết của tòa án bằng bản án, quyết định nhân danh nhà nước và được đảm bảo thi hành bằng sức mạnh quyền lực nhà nước. Góp phần cho các chủ thể kinh doanh nâng cao ý thức, tôn trọng pháp luật. Việc giải quyết theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ thông qua hai cấp xét xử, tất cả các sai sót trong quá trình giải quyết tranh chấp đều có thể được phát hiện và khắc phục. Các bên có quyền kháng cáo khi bản án xét xử xong mà chưa được thi hành ngay.
Thủ tục giải quyết tranh chấp có thể rất dài. Việc công khai xét xử không phù hợp tính chất hoạt động kinh doanh cũng như tâm lý của doanh nghiệp.
——————–
Bùi Việt Bắc – Chuyên viên tư vấn